Станот со број 13

од Александра Симова Клинчарова

од Александра Симова Клинчарова

Татко ми беше поштар. Носеше писма низ целото маало и ги знаеше сите соседи по име, презиме и адреса. Тој уживаше во својата работа. Секое утро со задоволство одеше во зградата на поштата за да ги земе пратките за денот и со насмевка на лицето почнуваше по некоја своја имагинарна линија на движење. Знаеше кај кого да оди наутро, кај кого попладне, кој е ранобудник, а кој спие до доцна, кој кога пие кафе, кој кога се одмора. Го паметеше и го почитуваше личниот простор на секој сосед и си го организираше работниот ден според нивните навики.

Кога ми раскажуваше за луѓето кај кои носи пошта и за интересните нешта што ги гледа секојдневно, не пропушташе да ми раскаже и по нешто ново за дедото од станот со број 13, од зградата спроти нашата. Неговиот балкон беше на третиот кат и беше преполн со стари работи, некакви плакари, полици со исушени цвеќиња, стари чевли, вазни полни со прав и пајажина. Никогаш не излегуваше надвор, а на прозорците имаше тешки, дебели завеси во темновиолетова боја. Еднаш како да го видов на прозорецот, ѕиркаше надолу кон нешто, не знам што, но кога виде дека го гледам, брзо се скри и го покри прозорецот со завесата.

Секој месец татко ми му носеше писма од далечни земји. Ковертите имаа чудесни, ретки марки и татко ми, знаејќи дека ме интересираат, секогаш ми ги покажуваше пред да му ги однесе. Првпат од писмата и марките дознав дека има места и земји со волшебни имиња како Мадагаскар, Цејлон, Хондурас, Камчатка, Брегот на Слоновата Коска, Монголија, Тринидад и Тобаго… Ги превртував ковертите низ раце, ги гледав, ги мирисав и си замислував кој ли му пишува на дедото од овие земји… како може да има толку далечни пријатели и на кој ли јазик му пишуваат…

Татко ми ми кажуваше дека кај него дома било различно од сите други места на кои бил. А тој барем бил насекаде и ѕирнал кај секого низ дома. Но, во станот со број 13 било така, темно, влажно, со сенки и пајажини по ѕидовите, со мебел во темни бои на скапоцени камења, со необични предмети и украси што не можеш да престанеш да ги гледаш. По ѕидовите имало необични слики, а на долгите полици имало препарирани пеперутки во дрвени кутии, стаклени садови со гуштери во течности во разни бои, рамки во кои имало бубачки со рогови и клешти, часовници што покажувале различни времиња, полупроѕирни камчиња, метрономи што чукале во различен ритам, стари алатки и бродски инструменти. Во библиотеката, пак, која била толку голема што зафаќала цел еден ѕид од станот, имало редици и редици книги, мали, големи, секакви, повеќето на јазици што татко ми не можел да ги разбере, стари и изветвени, поткинати, завиткани со кожа или платно, ракописи во мастило со дамки од кафе и вино на нив и листови со песни и цртежи од растенија.

Дедото секојпат весело го пречекувал татко ми, со миризливо кафе и чајни колачи, и татко ми навистина уживаше кога одеше кај него. Разговарале за разни работи, дедото раскажувал за земјите што ги посетил и за зградите што ги видел, а татко ми за луѓето што ги среќава и тајните што тие мислат дека ги кријат. Дедото бил љубопитен за соседите и нивните животи иако не познавал никого, но со татко ми уживале во отплеткувањето на сплетките од нивните секојдневија – ахааа значи Славица добива каталог за фустани што го крие од Милица, а пак Милица скришно се допишува со соседот Миле од петти… – а ќерка ѝ на Милица сака да стане балерина и праќа безброј пријави и молби за факултет во Русија… – и малиот Андреј ги кине сметките за струја на баба му, па потоа ѝ ја гасат струјата… – ѓаволче едно мало, ха ха ха…

Еден ден, татко ми си дојде дома од работа тажен и збунет.

Го нема.

Кого го нема?

Дедото. Од тринаесетката. Никој не ми отвори денес.

Да не е болен? Ѕвонеше подолго?

Половина час ѕвонев и чекав.

Може спиел?

Може. Ќе се обидам утре.

Но, и следниот ден го немало. И тој по него, и тој по него. Татко ми веќе сериозно се вознемири, сепак, тие навистина се зближија и тој навистина се загрижи за својот стар пријател. Не знаеше каде да се обрати и кого да повика. Немаше број ни од неговите роднини, а додека се жалеше за тоа, тој сфати дека не знаеше ни дали воопшто има роднини.

Одеше секој ден и ѕвонеше, но немаше никој. Понекогаш одев и јас со него. Писмата ги стававме под вратата и тие со благо лизнување влегуваа внатре. Еднаш дури и самиот тој напиша писмо до дедото – во него изрази загриженост за неговото здравје и љубезна молба да добие повратен одговор – го стави во коверт и го лизна под вратата. Одговор немаше. Како што посетите и дружбите на почетокот зачестија, така сега заретчија. Писмата од далечни земји сѐ уште доаѓаа, но татко ми сѐ поретко и поретко ѕвонеше на ѕвончето на станот со број 13.

Еден ден, веќе по некое време, татко ми пак заѕвонил, повеќе од навика отколку од вистинско очекување дека некој ќе отвори. И токму тој ден вратата се отворила.

Татко ми седел во неверување кога зад вратата се појавила млада жена со бебе, која љубезно се насмевнала и му рекла – добар ден, повелете?

Татко ми, откако му требало некоја минута да се соземе и да сфати што се случува, ѝ објаснил за дедото, за писмата што стигнуваа за него, за дружењето што прерасна во пријателство… Додека зборувал, отпосле ми кажа, можел да забележи дека станот, или барем она што можело да се наѕирне зад жената, изгледал сосема поинаку, бил светол, прозрачен, со светли бои. На подот ги немало лизнатите писма, туку ново жолто чергиче за чевли.

Откако раскажал сѐ што имал да раскаже, татко ми замолкнал и почекал некаков, каков било одговор. Откако поминале неколку мига во тишина, младата жена му рекла – влезете, не стојте на врата. Дојдете внатре да видите нешто.

Татко ми влегол внатре, како првпат да влегува во станот. Се чудел како може сѐ да е толку различно и кога стигнале да променат сѐ, сепак, реновирање е нешто што трае, што се гледа, ќе забележеше нешто сепак, тој речиси секој ден минуваше одовде…

Младата жена го сместила бебето во креветче и седнала спроти него. Од полицата со книги извадила стар семеен албум и вртејќи по црно-белите фотографии со пожолтени краеви, му рекла: „Знаете што, не ми е баш најјасно што ми кажувате, нашиот стан не е нов, ниту пак реновиран, тука живееме со сопругот веќе седум години, и претходно беше ваков, немавме многу пари за да реновираме. Но ова што ми го рековте, или човекот што го опишавте, најмногу ме потсетува на мојот дедо – прадедо, кој живеел меѓу двете светски војни и бил некој таен агент или шпион, никогаш не дознавме. Имал повеќе имиња, знаел многу јазици и имал мрежа на пријатели низ целиот свет. Многу интересен лик, ми раскажуваше и татко ми – еве видете, еве го.“

„Од албумот ме погледнаа очите што ги гледав секој петок попладне, покрај кафе и колачи, очите што весело ги пречекуваа писмата и што љубопитно ги слушаа моите празни приказни“, рече татко ми. Очите се насмевнале за последен пат, албумот се затворил и татко ми веќе никогаш повеќе не сакаше да зборува за него.

Од книгата „Забранетата соба“.

Илустрација: Хари Дудески